Pojęcie staw skokowy używane jest zazwyczaj do określenia połączenia kości podudzia z kością skokową. Jednak w rzeczywistości anatomia tej części ciała u człowieka jest nieco bardziej skomplikowana. Można wyróżnić staw górny i dolny, przedni i tylny, które uczestniczą w ruchach stopy na różnych płaszczyznach. Poznaj ich budowę oraz funkcje.
Spis treści:
- Staw skokowy górny – budowa
- Staw skokowy dolny – anatomia
- Funkcje stawu skokowo-goleniowego i stawu skokowo-piętowo-łódkowego
Staw skokowy górny – budowa
Staw skokowo-goleniowy, czyli staw skokowy górny to rodzaj stawu jednoosiowego bloczkowego. Zbudowany jest z dalszych końców goleni, czyli powierzchni stawowych dolnych kości piszczelowej i strzałkowej oraz powierzchni stawowych obu kostek i bloczku kości stawowej (charakterystyczna główka nad piętą). Kości od wewnątrz pokrywa torebka stawowa. Jej zadaniem jest wydzielanie mazi, która ułatwia ruch stawów bez bólu [1, 2].
Po bokach stawu skokowego górnego znajdują się cztery więzadła, wzmacniające całą konstrukcję i zapewniające dodatkową stabilność stawu [2, 3]:
- więzadło przyśrodkowe (znane również jako więzadło trójgraniaste ze względu na trzy składowe części: piszczelowo-łódkową, piszczelowo-skokową oraz piszczelowo-piętową);
- więzadło skokowo-strzałkowe przednie umiejscowione między brzegiem przednim kostki bocznej a bloczkiem kości skokowej;
- więzadło skokowo-strzałkowe tylne zlokalizowane pomiędzy tylnym brzegiem kostki bocznej a bocznym guzkiem wyrostka tylnego kości skokowej;
- więzadło piętowo-strzałkowe położone od wierzchołka kostki bocznej do boku kości piętowej.
Staw skokowy dolny – anatomia
Staw skokowy dolny łączy powierzchnie stawowe kości skokowej, piętowej oraz łódkowatej. Można go podzielić na staw skokowy tylny (staw skokowo-piętowy) i staw skokowy przedni (staw skokowo-piętowo-łódkowy) [1], które oddziela od siebie więzadło skokowo-piętowe międzykostne. Każdy z tych stawów ma odrębną torebkę stawową oraz więzadła. Jednak pod względem funkcjonalnym stanowią całość [2].
Przedni staw skokowy jest objęty torebką stawową i wzmacniają go więzadła [1, 2]:
- piętowo-łódkowe podeszwowe rozciągające się od podpórki kości skokowej na kości piętowej do przyśrodkowej części kości łódkowej;
- rozdwojone (piętowo-łódkowe, które dochodzi do kości łódkowatej oraz piętowo-sześcienne, które dociera do kości sześciennej);
- skokowo-łódkowe umiejscowione od grzbietów szyjki kości skokowej do kości łódkowatej.
Natomiast staw skokowy tylny ma bardzo ograniczoną ruchomość ze względu na obecność więzadeł [2]:
- skokowo-piętowego przedniego – przebiegające między tylną powierzchnią stawową kości skokowej oraz piętowej, jest to szerokie więzadło;
- skokowo-piętowego tylnego – położenie od guzków wyrostka tylnego kości skokowej do górnej części kości piętowej;
- skokowo-piętowego bocznego – rozpięte między wyrostkiem bocznym kości skokowej a boczną powierzchnią kości piętowej;
- skokowo-piętowego przyśrodkowego – umiejscowione między guzkiem przyśrodkowym wyrostka tylnego kości skokowej a tylną częścią podpórki kości skokowej na pięcie;
- międzykostnego – złożone z kilku pasm położonych pomiędzy bruzdami kości skokowej i piętowej.
Funkcje stawu skokowo-goleniowego i stawu skokowo-piętowo-łódkowego
Górny staw skokowy odpowiada za ruchy grzbietowego oraz podeszwowego zginania stopy. Dzięki niemu stopa może być opuszczana (np. stawanie na palcach) i unoszona (np. stawanie na pięcie). Staw ten pomaga również w ruchach prostowania i pochylania podudzia (goleni) w przód, gdy stopa stabilnie znajduje się na podłożu [2].
Funkcja stawu skokowego dolnego dotyczy ruchów odwracania i nawracania stopy. Dzięki niemu możliwe jest unoszenie jej brzegu przyśrodkowego oraz bocznego. Obecność stawu skokowego dolnego pozwala stopie dobrze dopasować się do nierówności podłoża [2].
Możliwości ruchowe stopy
Warto pamiętać, że cały staw skokowy odpowiada za umożliwienie wykonywania różnego rodzaju ruchów stopą, niezbędnych w codziennych czynnościach [3].
- Zgięcie grzbietowe: to ruch unoszący, który występuje, gdy podnosi się palce u stóp w kierunku goleni. Ma kluczowe znaczenie podczas takich czynności, jak chodzenie, wchodzenie po schodach i bieganie.
- Zgięcie podeszwowe: ruch opuszczania, czyli przeciwny do zgięcia grzbietowego. Polega na skierowaniu dolnej części stopy w dół, na przykład podczas wciskania palców u stóp w ziemię podczas chodzenia lub naciskania pedałów na rowerze.
- Inwersja: to ruch, podczas którego podnosi się zewnętrzną krawędź stopy, przybliżając kostkę do linii środkowej ciała. Ruch w kierunku przyśrodkowym jest ważny dla stabilności bocznej kostki.
- Ewersja: jest ruchem przeciwnym do inwersji. Polega na odchyleniu wewnętrznej krawędzi stopy do góry i odsunięciu kostki od linii środkowej ciała. Ruch w kierunku bocznym jest ważny dla utrzymania równowagi podczas różnych czynności.
- Pronacja: to ruch nawracania, odejście od linii środkowej ciała. Jest niezbędna do absorpcji uderzenia podczas początkowego kontaktu stopy z podłożem podczas chodzenia lub biegu.
- Supinacja: inaczej odwracanie, to ruchu w kierunku linii środkowej ciała. Zachodzi, kiedy stopa popycha ciało do przodu podczas chodzenia lub biegania.
Najczęściej zadawane pytania o staw skokowy:
1. Jaka jest rola stawu skokowego?
Staw skokowy ma kluczowe znaczenie dla utrzymania stabilnej postawy podczas stania lub wykonywania czynności w pozycji stojącej. Ta stabilność jest szczególnie ważna, aby uniknąć upadków i obrażeń. Pozwala na wykonywanie ruchów niezbędnych do chodzenia, biegania, wchodzenia po schodach, kucania i wielu innych codziennych czynności. Zdrowie i prawidłowe funkcjonowanie tego stawu jest niezbędne do skutecznej koordynacji wszystkich części kończyny dolnej.
2. Jak dbać o staw skokowy?
Wykonywanie określonych ćwiczeń wzmacniających i zwiększających elastyczność to podstawa dbania o staw skokowy. Można np. ćwiczyć z taśmą rehabilitacyjną. Wystarczy stanąć śródstopiem jednej nogi na taśmie, lekko pochylić się i przyciągnąć ją do siebie. Należy wytrzymać 20-30 sekund z naciągniętą gumą, a następnie puścić i po 30 sekundach odpoczynku zrobić to samo ćwiczenie na drugą nogę. 10-15 powtórzeń na każdą kończynę pozwoli wzmocnić i uelastycznić staw skokowy. Dodatkowo warto sięgnąć po kolagenowe suplementy diety np. 4Flex z hydrolizatem kolagenu Fortigel®, który gromadzi głównie w tkance chrzęstnej i uzupełnia zapotrzebowanie organizmu na kolagen [4].
Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.
Bibliografia:
- Brzezińska P., Mieszkowski J., Kompleksowe postępowanie fizjoterapeutyczne w skręceniu stawu skokowego, Journal of Education, Health and Sport 2015, 5(9), s. 527 548.
- Radlak K., Staw skokowy – anatomia, Portal Fizjoterapeuty 2023: https://fizjoterapeuty.pl/anatomia/staw-skokowy.html
- Zukunft-Huber B., Trójpłaszczyznowa manualna terapia wad stóp u dzieci, 2013, s. 3-5.
- Witryna internetowa: https://4flex.pl
