Rodzaje stawów w ciele człowieka oraz ich funkcje

Stawy u człowieka, czyli połączenia maziowe, to najbardziej ruchome i jednocześnie najbardziej złożone połączenia kości¹. Stanowią element odpowiedzialny za wykonywanie podstawowych ruchów oraz utrzymanie prawidłowej postawy. To właśnie dzięki stawom możemy przemieszczać się i wykonywać czynności dnia codziennego. Dowiedz się, jakie są stawy u człowieka i poznaj ich funkcje!

Spis treści:

• Co to są stawy u człowieka?
• Schemat budowy stawu
• Stawy u człowieka – rodzaje
• Liczba osi ruchu i ukształtowania powierzchni stawowych
• Liczba powierzchni stawowych
• Funkcje stawów w ciele człowieka
• Bolące stawy – na jakie choroby narażone są stawy?
• Co robić, aby uniknąć zachorowania na chorobę zwyrodnieniową stawów?

Co to są stawy u człowieka?

Stawy są ruchomymi połączeniami umiejscowionymi między składnikami szkieletu zewnętrznego lub wewnętrznego. Każdy staw składa się z powierzchni stawowych, torebki stawowej i jamy stawowej. Poszczególne stawy różnią się od siebie zadaniami biologicznymi, przez co mają różną budowę i ruchomość¹.

Gdzie znajdują się stawy u człowieka? Stawy występują tak naprawdę w obrębie całego ciała, umożliwiając poruszanie. W stawach problem stanowi duże tarcie, dlatego powierzchnie stawowe kości pokryte są odporną na ścieranie chrząstką szklistą¹.

Schemat budowy stawu

Staw człowieka składa się z następujących elementów²:

• główka stawu,
• panewka stawowa,
• chrząstka szklista pokrywająca powierzchnie stawowe,
• błona maziowa torebki stawowej,
• błona włóknista torebki stawowej,
• maź stawowa,
• więzadło wzmacniające torebkę stawową.

Stawy u człowieka – rodzaje

Stawy dzieli się pod względem¹:

• liczby osi, wokół których wykonywane są ruchy w stawie,
• liczby powierzchni stawowych,
• ukształtowania powierzchni stawowych.

Liczba osi ruchu i ukształtowania powierzchni stawowych

Ze względu na ukształtowanie powierzchni stawowych i rodzaj wykonywanych ruchów wyróżnić można stawy jednoosiowe, dwuosiowe i wieloosiowe, czyli stawy o jednym, dwóch i trzech stopniach swobody ruchów. Warto także wiedzieć, jakie stawy zaliczają się do poszczególnych grup¹.

Stawy jednoosiowe

Do jednoosiowych zaliczamy staw: zawiasowy, obrotowy i śrubowy. W stawie zawiasowym mogą zachodzić ruchy zginania i prostowania, a przykładem są stawy międzypaliczkowe. Większe możliwości zapewnia staw obrotowy, którym można wykonywać ruch obrotowy w obie strony tak jak np. w stawie promieniowo-łokciowym bliższym. Ostatnim typem stawu jednoosiowego jest staw śrubowy, który zapewnia ruch obrotowy wokół osi podłużnej połączony z równoczesnym ruchem posuwistym wzdłuż tej osi. Takie ruchy wykonywane są np. w stawie szczytowo-obrotowym¹.

Stawy dwuosiowe

Do grupy stawów dwuosiowych zalicza się staw kłykciowy i staw siodełkowy. Za pomocą stawu kłykciowego można wykonywać ruchy zginania i prostowania, odwodzenia i przywodzenia, a także obwodzenia. Z połączenia wszystkich tych ruchów powstaje złożony ruch obwodzenia ręki. Typowym przykładem stawu siodełkowego jest staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka, w którym można przywodzić, odwodzić, przeciwstawiać i odprowadzać kciuk. Połączenie ruchów umożliwia obwodzenie¹.

Stawy wieloosiowe

Do stawów wieloosiowych zalicza się stawy kuliste, które dzielą się na stawy kuliste wolne oraz stawy kuliste panewkowe. Ruchy w stawach kulistych mogą odbywać się wokół dowolnych osi. Stawem kulistym wolnym jest np. staw ramienny, z kolei przykładem stawu kulistego panewkowego jest staw biodrowy¹.

Liczba powierzchni stawowych

Podział obejmuje stawy proste i złożone. Stawy proste to takie, które tworzą jedynie dwie kości. Przykładami są stawy międzypaliczkowe, stawy ramienne oraz stawy biodrowe. Stawy złożone zbudowane są z więcej niż dwóch kości. Przykładem jest staw skroniowo-żuchwowy czy staw mostkowo-obojczykowy¹.

Funkcje stawów w ciele człowieka

Wszystkie stawy u człowieka tworzą bierną część układu ruchu. Są podporą i swego rodzaju rusztowaniem dla mięśni, ponadto ochraniają narządy. Dzięki stawom możemy się poruszać¹.

Podstawowe rodzaje ruchów w stawach to:

• zginanie,
• prostowanie,
• wyprost,
• odwodzenie,
• odwiedzenie,
• przywodzenie,
• przywiedzenie
• nawracanie,
• nawrócenie,
• odwracanie,
• odwrócenie,
• obracanie,
• obrót,
• wysuwanie,
• cofanie,
• unoszenie,
• obniżanie,
• wysunięcie,
• cofnięcie,
• uniesienie,
• obniżenie,
• skręcanie,
• skręt,
• obwodzenie,
• repozycja,
• przeprost.

Biorąc pod uwagę liczbę ruchów, jakie można wykonywać w stawach, jasne staje się, dlaczego są one nazywane najbardziej ruchomymi połączeniami kości.

Bolące stawy – na jakie choroby narażone są stawy?

Najczęstszą chorobą obejmującą stawy, która jednocześnie jest najczęstszą chorobą układu ruchu, jest choroba zwyrodnieniowa stawów. Powstaje w wyniku zaburzenia jakości i ilości chrząstki stawowej, która ma za zadanie amortyzować ruchy stawy i umożliwiać przesuwanie się powierzchni stawowych. Z czasem uszkodzeniu mogą ulegać kolejne struktury, czego skutkiem jest ból, strzelające stawy i poranna sztywność, a z czasem zniekształcenie obrysów stawów oraz ograniczenie ruchomości.

Ryzyko zachorowania rośnie wraz z wiekiem, dlatego bóle stawów u starszych osób mogą oznaczać początek choroby zwyrodnieniowej. Zwyrodnienie stawów, choć może objąć każdy staw, to najczęściej zajmuje kolana, biodra, stawy palców rąk i stóp, a także kręgosłup³. Stawy kolanowe są szczególnie narażone, gdyż budowa kolana jest dość skomplikowana, przez co sprzyja urazom, a te są jedną z przyczyn choroby zwyrodnieniowej.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na chorobę zwyrodnieniową stawów?

Do rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów przyczyniają się czynniki takie jak: otyłość, osłabienie mięśni otaczających staw, uprawianie sportu, zaburzenia budowy stawu czy czynniki zawodowe, np. częste klęczenie lub zginanie kolan, podnoszenie ciężkich przedmiotów i długotrwałe stanie. Wskazane czynniki są modyfikowalne, co w praktyce znaczy tyle, że chorobie zwyrodnieniowej stawów można w pewnym stopniu zapobiec³. Kluczem do sukcesu jest dbanie o stawy.

Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na zwyrodnienie stawów, przestrzegaj następujących zasad³:

• Zadbaj o wagę i zrzuć zbędne kilogramy.
• Dbaj o kondycję fizyczną, uprawiając sporty.
• Unikaj wykonywania czynności powodujących ból stawó
• Stosuj kolagen na stawy, który pozwala na zachowanie ich bezbolesnego funkcjonowania.
• Oszczędzaj swoje stawy.
• Wykonuj zalecone ćwiczenia rehabilitacyjne.
• Stosuj się do zaleceń lekarza dotyczących poprawy funkcjonowania stawu.

W razie bólu stawów poproś lekarza, aby doradził Ci, co na stawy najlepiej się sprawdzi. Specjalista najprawdopodobniej przepisze Ci tabletki na stawy lub maść o przeciwbólowym i przeciwzapalnym działaniu.

 

Treści dotyczące zwyrodnienia stawów:

• Zwyrodnienie stawów – przyczyny, objawy i metody leczenia
• Zwyrodnienie stawu biodrowego – objawy, przyczyny, techniki leczenia
• Zwyrodnienie stawu kolanowego – diagnostyka oraz metody leczenia gonartrozy
• Zwyrodnienie stawu barkowego – przyczyny powstawania i leczenie

 

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

1. Marecki B., Anatomia funkcjonalna w zakresie studiów wychowania fizycznego, Poznań, 2004.
2. Ignasiak Z., Anatomia układu ruchu, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2013.
3. Guła Z., Korkosz M., Choroba zwyrodnieniowa stawów, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2017.