Staw ramienny – rodzaj, budowa i funkcje

Staw ramienny jest jedną ze struktur budujących bark. Połączony jest wraz ze stawem barkowo-obojczykowym. Pozostałe elementy, tworzące bark, to m.in. kość ramienna, łopatka i obojczyk. Dlatego też urazy stawu ramiennego mogą rzutować na cały bark i odwrotnie – choroby obejmujące cały staw barkowy, mogą wpływać także na staw ramienny.¹

Jak zbudowany jest staw ramienny? Jakie ruchy można nim wykonać? Co robić, gdy pojawia się ból w tym stawie i na jaką profilaktykę warto postawić?

Spis treści:

• Staw ramienny – anatomia. Jak wygląda jego budowa?
• Staw ramienny – najczęstsze urazy
• Staw ramienny a ból – o czym świadczy?
• Ćwiczenia na staw ramienny – na co zwrócić uwagę?

Staw ramienny – anatomia. Jak wygląda jego budowa?

Staw ramienny stanowi połączenie struktur kostnych, błony maziowej, więzadeł oraz torebki stawowej. Staw zabezpieczony jest tzw. mięśniami stabilizującymi, które wpływają m.in. na właściwy zakres wykonywanych ruchów.¹

Jednocześnie cała struktura (bark), której częścią jest staw ramienny, odznacza się brakiem tzw. stabilności strukturalnej. Oznacza to, że bark nie ma sztywnej stabilizacji, co umożliwia wykonywanie bardzo szerokiego zakresu ruchów. ²

Staw ramienny zaliczany jest do tzw. stawów kulistych wolnych³ i zbudowany jest przede wszystkim z kości ramiennej pokrytej chrząstką szklistą. Kość ta stanowi niemal 50% kuli występującej na szyjce anatomicznej. Oprócz tego w skład stawu wchodzi tzw. obrąbek stawowy, łączący się z jednym ze ścięgien mięśnia dwugłowego ramienia⁴.

Oprócz tego w stawie znajdują się stabilizujące, takie ja np. więzadło kruczo-ramienne, więzadło obrąbkowo-ramienne czy kruczo-barkowe⁴.

Staw ramienny – najczęstsze urazy

Budowa stawu ramiennego oraz jego szeroki zakres ruchów sprawiają, że jest on bardzo podatny na wszelkiego rodzaju urazy, szczególnie – zwichnięcie stawu. Uraz ten polega na częściowej utracie kontaktu między głową kości stawowej (a dokładniej – powierzchnią stawową) a panewką. Najczęstsze przyczyny podwichnięcia stawu ramiennego to:⁵

• upadek na ramię,
• inne urazy w obrębie stawu ramiennego bądź barkowego;
• predyspozycje genetyczne.

Na podwichnięcia stawu ramiennego narażone są również osoby, które przez wiele lat uprawiały sport taki jak np. tenis czy pływanie.⁵

Częstym urazem, szczególnie widocznym w sportach zespołowych, jest naderwanie splotu ramiennego. W skrajnych przypadkach może dojść do jego całkowitego wyrwania. Jest to sytuacja niebezpieczna ze względu na fakt, że splot nerwowy stanowi połączenie wszystkich najważniejszych nerwów biegnących przez kończynę górną. Dlatego jego uszkodzenie może mieć poważne konsekwencje. Jedną z głównych przyczyn prowadzących na naderwania splotu ramiennego jest uszkodzenie stawu ramiennego.⁶

Staw ramienny a ból – o czym świadczy?

Przyczyny bólu stawu ramiennego mogą mieć różnorodne podłoże. Jednak za najczęstsze przyczyny wskazuje się przede wszystkim urazy oraz stany chorobowe, szczególnie – reumatoidalne zapalenie stawów lub chorobę reumatoidalną.

Ból stawu ramiennego a urazy

Urazy stawów są dość powszechne, a budowa stawu ramiennego sprzyja ich występowaniu.⁶ Najczęstsze urazy w obrębie stawów to⁷:

• skręcenie,
• zwichnięcie.

Skręcenie stawu to sytuacja, w której zostaje przekroczony fizjologiczny zakres ruchu stawu ramiennego. Z kolei zwichnięcie to bardziej skomplikowane uszkodzenie, związane z zaburzeniem właściwych połączeń między torebką stawową a powierzchnią stawową. Leczenie obu urazów przebiega nieco odmiennie, jednak w przebiegu każdego z nich pojawia się ból stawu.⁷

Ból stawu ramiennego a choroba reumatoidalna stawów

Reumatoidalne zapalenie stawów to choroba o podłożu autoimmunologicznym, co oznacza, że jej przyczyny leżą w niewłaściwym funkcjonowaniu systemu odpornościowego, atakującego swoje własne komórki. Reumatoidalne zapalenie stawu ramiennego może się rozprzestrzeniać i powodować dolegliwości w innych obszarach, np. funkcjonowaniu narządów wewnętrznych.⁸

Oprócz bólu stawu ramiennego w przebiegu tej choroby można zaobserwować przede wszystkim:

• poranną sztywność stawu ramiennego,
• ból nasilający się wraz z rozwojem choroby.

Reumatoidalne zapalenie stawów to groźne schorzenie, które w ostateczności może doprowadzić do całkowitej niepełnosprawności stawu⁸. Dlatego, jeśli występują bóle stawu ramiennego, warto skonsultować się z odpowiednim specjalistą.

Ból stawu ramiennego a choroba zwyrodnieniowa stawów

Choroba zwyrodnieniowa stawów ma charakter przewlekły i rozwija się stopniowo w czasie. Za jej wystąpienie odpowiadają nawarstwiające się wraz z wiekiem zmiany biologiczne oraz czynniki mechaniczne, np. przeciążenia. Choroba wiąże się z demineralizacją chrząstki stawowej, co prowadzi do jej osłabienia, rozluźnienia struktur i w konsekwencji – deformacji stawu. ⁸ Zwyrodnienie stawu barkowego, ze względu na swoje powiązanie ze stawem ramiennym², może wywoływać ból właśnie w tej strukturze.

Czynniki sprzyjające rozwojowi choroby to m.in. wady postawy, choroby metaboliczne oraz mechaniczne przeciążenia stawu. Oprócz bólu stawu ramiennego chorobie może towarzyszyć chwilowe ograniczenie ruchomości (zwiększające się z czasem), deformacje stawów oraz tzw. trzeszczenie.⁸

Ból stawu ramiennego może być spowodowany również innymi dolegliwościami typowymi dla stawów, np. guzami nowotworowymi czy polimialgią reumatyczną.²

Ćwiczenia na staw ramienny – na co zwrócić uwagę?

Staw ramienny z założenia ma większą swobodę w zakresie wykonywania ruchów, co wiąże się z mniejszą stabilizacją. Nie może być on jednak całkowicie jej pozbawiony. Aby zapewnić stabilność w stawie ramiennym, mięśnie wchodzące w jego skład muszą być odpowiednio wzmocnione i wytrzymałe.³

W takim razie jak dbać o stawy poprzez ćwiczenia? Rehabilitacji stawu ramiennego oraz jego profilaktyce należy dbać o dobór takich ćwiczeń, których wykonywanie wzmocni mięśnie okołostawowe. Oprócz ich siły ważna jest także elastyczność dopasowana do zakresu ruchu stawu ramiennego.³

Dlatego ćwiczenia powinny mieć na uwadze także poprawę mobilności tego stawu oraz zwiększenie czucia głębokiego. Istotne jest dbanie o wzmocnienie całej góry, a więc ćwiczenia powinny koncentrować się m.in. na wzmocnieniu łopatki.³

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

1.   Lugo R. i inni, Shoulder biomechanics, European Journal of Radiology, 2008 Oct;68(1):16-24.
2.  Barnes J., Diagnozowanie bólu barku, Medycyna Praktyczna, 2015, dostęp: 21.05.2022.
3. Niedźwiedzki Ł., Ćwiczenia rehabilitacyjne w leczeniu zachowawczym przedniej niestabilności stawu ramiennego- studium przypadku, Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2017.
4. Kisiel P., Janikowska K., Zespół cieśni podbarkowej – wybrane problemy diagnostyki, terapii i rehabilitacji, Wydawnictwo Medunio, Lublin, 2020.
5. Pogorzała A. i inni, Przyczyny i klasyfikacja nawykowego zwichnięcia stawu ramiennego oraz testy wykorzystywane w ocenie jego niestabilności, Innowacyjność i tradycja w fizjoterapii.
6. Strzelecka J., Jednostronne urazowe sportowe zwichnięcie stawu ramiennego z porażeniem splotu ramiennego u 16-letniej pacjentki. Analiza przypadku, Pediatria Polska, 2/2018 vol. 93.
7.  Libura M., Urazy stawu kolanowego, Medycyna Praktyczna, 2015, dostęp: 24.05.2022.
8.  Jasik A., Marcinkowska-Suchowierska E., Bóle stawów u osób w wieku podeszłym, Postępy Nauk Medycznych,  t. XXIV, nr 5, 2011.