Ból kolana – przyczyny, leczenie, profilaktyka

Ból w kolanie potrafi zepsuć cały dzień – utrudnia swobodne poruszanie się i wywołuje spory dyskomfort. Jeśli utrzymuje się długo, tym bardziej obniża jakość życia chorego. Przyczyn bólu może być wiele, choć najczęstszą są drobne urazy i przeciążenia oraz choroba zwyrodnieniowa stawów. Co jeszcze wywołuje ból w kolanie? Jak go wyleczyć? W jaki sposób chronić staw kolanowy?

Spis treści:

Budowa kolana – jak zbudowany jest staw kolanowy?
Ból kolana – przyczyny
Ból kolana – w jakich schorzeniach się pojawia?
Co na bolące kolana? Leczenie
Jak wzmocnić kolana? Profilaktyka

Budowa kolana – jak zbudowany jest staw kolanowy?

Aby zrozumieć przyczynę bólu w kolanie, trzeba najpierw poznać jego budowę. Staw kolanowy bierze udział niemal we wszystkich ruchach (odpowiada za ruchy wielopłaszczyznowe¹, np. góra-dół, prawo-lewo, wymachy itd.) wykonywanych w codziennych czynnościach. To sprawia, że jednocześnie jest najbardziej narażony na różnego rodzaju urazy, kontuzje i schorzenia.

Staw kolanowy jest skomplikowanym mechanizmem i do jego prawidłowego działania potrzebna jest współpraca wszystkich budujących go kości i tkanek miękkich, m.in. więzadeł. Poszczególne elementy tworzące staw kolanowy nieco różnią się między sobą – jedne są wyższe, drugie bardziej wystające, jeszcze inne – nieco mniej wypukłe¹. To wskazuje m.in. na poziom skomplikowania w budowie tego stawu.

Podstawę stawu kolanowego tworzy²:

rzepka,
część kości udowej i piszczelowej.

Elementy te zespala ze sobą tzw. chrząstka stawowa. Dzięki niej kości mogą płynnie się poruszać, a obecność mazi stawowej daje dodatkowy poślizg i chroni kości przed tarciem². Dlatego ubytki mazi stawowej mogą powodować ból w kolanie podczas ruchu.

Dość istotnym elementem tego stawu jest łękotka kolana. To chrząstka umiejscowiona między kością piszczelową a udową. W stawie występuje łękotka boczna i przyśrodkowa. Dzięki łękotce ciężar ciała jest równomiernie rozłożony³. Chrząstka bierze również udział w ruchach rotacyjnych zgiętego kolana².

Wiedza o tym, jak zbudowane jest kolano, pomaga lepiej zrozumieć przyczynę bólu i dopasować odpowiednie leczenie.

Ból kolana – przyczyny

Przyczyn dolegliwości stawu kolanowego jest wiele. Najczęściej pojawia się ból pod kolanem lub w czasie zginania. Często może być on odczuwany również głęboko, wewnątrz kolana. Niekiedy towarzyszą mu dodatkowe objawy, np. obrzęk. Ból w kolanach najczęściej wiąże się ze schorzeniem lub urazem.

Czynniki, zwiększające ryzyko dolegliwości stawu kolanowego to⁴:

nadwaga – wpływa na nierównomierny rozkład nacisku, co powoduje przeciążenie stawu;
zmiany lub zaburzenia hormonalne – np. u kobiet w ciąży, na skutek większej demineralizacji pojawia się ryzyko rozwoju chorób układu kostnego;
sport – przy intensywnych treningach może dochodzić do przeciążenia stawu kolanowego lub urazów, spowodowanych np. niewłaściwą techniką. Na ból kolana najbardziej narażeni są m.in. biegacze, tenisiści czy narciarze.

Tendencję do schorzeń w obrębie kolan zwiększa również niewłaściwa dieta. Szczególnie gdy pojawiają się niedobory niektórych witamin i minerałów, zwłaszcza witaminy D i C⁴.

Ból kolana – w jakich schorzeniach się pojawia?

Najczęstszym schorzeniem dotyczącym kolan jest choroba zwyrodnieniowa. Rozwija się najczęściej u osób powyżej 45. roku życia. Może obejmować część przyśrodkową stawu kolanowego, rzepkowo-udową lub boczną⁴.

Charakterystyczna dla tej choroby jest sztywność stawów, pojawiająca się zwłaszcza po odpoczynku. Ból nasila się podczas wstawania oraz chodzenia po schodach. Może pojawić się uczucie “zablokowania” stawu⁴.

Inne schorzenia wymieniamy poniżej.

Zespół bólowy rzepki – dolegliwości bólowe nasilają się po zwiększonym wysiłku stawu kolanowego (np. bieganie lub spędzenie dużej ilości czasu w pozycji siedzącej)⁵.
Wady postawy, np. lordoza – wpływają na niewłaściwe ustawienie kończyn dolnych, co skutkuje m.in. nierównomiernym rozkładem ciężaru⁶.
Chondromalacja (zaburzenie chrząstki stawowej) – w przebiegu tego schorzenia poszczególne elementy stawu nachodzą na siebie i powodują tarcie, co wywołuje bó Pojawia się on zwłaszcza podczas poruszania się⁷.
Urazy łękotki kolana – w ich przebiegu często pojawia się obrzęk (np. opuchnięte kolana), występuje ból pod kolanem i pojawia się znaczne ograniczenie ruchomości całego stawu. W skrajnych sytuacjach może dojść do jego całkowitego zablokowania³.
Zwichnięcie lub skręcenie stawu kolanowego – poza bólem może pojawić się obrzęk i problemy z poruszaniem kończyną².
Zapalenie kaletek maziowych – rolą kaletek jest zapewnienie bezpieczeństwa tym fragmentom stawu, które są najbardziej narażona na kontuzje. Nadmierne przeciążanie kolan może więc wywołać ich stan zapalny. Widoczne są również obrzęki kolan – kaletka zaczyna produkować zbyt dużą ilość płynu⁸, co z kolei może być widoczne jako opuchnięte kolana.

Ból kolan może wynikać również ze stanu zapalnego mazi stawowej⁹.

Co na bolące kolana? Leczenie

Leczenie bolących kolan zależy przede wszystkim od przyczyny. W przypadku schorzeń, takich jak np. choroba zwyrodnieniowa stawów lekarz, najczęściej zaleca przyjmowanie odpowiednich lekarstw¹⁰.

Przy większości dolegliwości w obrębie tego stawu konieczna jest rehabilitacja – w jej przebiegu wykonuje się odpowiednie ćwiczenia na kolana, przywracające właściwą sprawność². Niekiedy konieczne jest chirurgiczne usunięcie fragmentów stawu lub proteza¹⁰. Korzystny wpływ może mieć również krioterapia – działa przeciwzapalnie, łagodzi dolegliwości bólowe i obrzęki¹¹.

Jak wzmocnić kolana? Profilaktyka

Aby cieszyć się mocnymi i zdrowymi kolanami należy przede wszystkim zadbać o prawidłową masę ciała. Zbyt duży ciężar powoduje przemęczenie stawów i wpływa na niewłaściwy rozkład nacisku. Kolejna kwestią jest aktywność fizyczna – najlepiej wybrać sport, który nie obciąża kolan, np. pływanie. Pamiętaj również o odpowiednio urozmaiconej diecie¹², bogatej w witaminę D i E.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.