Ból kolana – przyczyny, leczenie, profilaktyka

Ból w kolanie potrafi zepsuć cały dzień – utrudnia swobodne poruszanie się i wywołuje spory dyskomfort. Jeśli utrzymuje się długo, tym bardziej obniża jakość życia chorego. Przyczyn bólu może być wiele, choć najczęstszą są drobne urazy i przeciążenia oraz choroba zwyrodnieniowa stawów. Co jeszcze wywołuje ból w kolanie? Jak go wyleczyć? W jaki sposób chronić staw kolanowy?

Spis treści:

• Budowa kolana – jak zbudowany jest staw kolanowy?
• Ból kolana – przyczyny
• Ból kolana – w jakich schorzeniach się pojawia?
• Co na bolące kolana? Leczenie
• Jak wzmocnić kolana? Profilaktyka

Budowa kolana – jak zbudowany jest staw kolanowy?

Aby zrozumieć przyczynę bólu w kolanie, trzeba najpierw poznać jego budowę. Staw kolanowy bierze udział niemal we wszystkich ruchach (odpowiada za ruchy wielopłaszczyznowe¹, np. góra-dół, prawo-lewo, wymachy itd.) wykonywanych w codziennych czynnościach. To sprawia, że jednocześnie jest najbardziej narażony na różnego rodzaju urazy, kontuzje i schorzenia.

Staw kolanowy jest skomplikowanym mechanizmem i do jego prawidłowego działania potrzebna jest współpraca wszystkich budujących go kości i tkanek miękkich, m.in. więzadeł. Poszczególne elementy tworzące staw kolanowy nieco różnią się między sobą – jedne są wyższe, drugie bardziej wystające, jeszcze inne – nieco mniej wypukłe¹. To wskazuje m.in. na poziom skomplikowania w budowie tego stawu.

Podstawę stawu kolanowego tworzy²:

• rzepka,
• część kości udowej i piszczelowej.

Elementy te zespala ze sobą tzw. chrząstka stawowa. Dzięki niej kości mogą płynnie się poruszać, a obecność mazi stawowej daje dodatkowy poślizg i chroni kości przed tarciem². Dlatego ubytki mazi stawowej mogą powodować ból w kolanie podczas ruchu.

Dość istotnym elementem tego stawu jest łękotka kolana. To chrząstka umiejscowiona między kością piszczelową a udową. W stawie występuje łękotka boczna i przyśrodkowa. Dzięki łękotce ciężar ciała jest równomiernie rozłożony³. Chrząstka bierze również udział w ruchach rotacyjnych zgiętego kolana².

Wiedza o tym, jak zbudowane jest kolano, pomaga lepiej zrozumieć przyczynę bólu i dopasować odpowiednie leczenie.

Ból kolana – przyczyny

Przyczyn dolegliwości stawu kolanowego jest wiele. Najczęściej pojawia się ból pod kolanem lub w czasie zginania. Często może być on odczuwany również głęboko, wewnątrz kolana. Niekiedy towarzyszą mu dodatkowe objawy, np. obrzęk. Ból w kolanach najczęściej wiąże się ze schorzeniem lub urazem.

Czynniki, zwiększające ryzyko dolegliwości stawu kolanowego to⁴:

• nadwaga – wpływa na nierównomierny rozkład nacisku, co powoduje przeciążenie stawu;
• zmiany lub zaburzenia hormonalne – np. u kobiet w ciąży, na skutek większej demineralizacji pojawia się ryzyko rozwoju chorób układu kostnego;
• sport – przy intensywnych treningach może dochodzić do przeciążenia stawu kolanowego lub urazów, spowodowanych np. niewłaściwą techniką. Na ból kolana najbardziej narażeni są m.in. biegacze, tenisiści czy narciarze.

Tendencję do schorzeń w obrębie kolan zwiększa również niewłaściwa dieta. Szczególnie gdy pojawiają się niedobory niektórych witamin i minerałów, zwłaszcza witaminy D i C⁴.

Ból kolana – w jakich schorzeniach się pojawia?

Najczęstszym schorzeniem dotyczącym kolan jest choroba zwyrodnieniowa. Rozwija się najczęściej u osób powyżej 45. roku życia. Może obejmować część przyśrodkową stawu kolanowego, rzepkowo-udową lub boczną⁴.

Charakterystyczna dla tej choroby jest sztywność stawów, pojawiająca się zwłaszcza po odpoczynku. Ból nasila się podczas wstawania oraz chodzenia po schodach. Może pojawić się uczucie “zablokowania” stawu⁴.

Inne schorzenia wymieniamy poniżej.

• Zespół bólowy rzepki – dolegliwości bólowe nasilają się po zwiększonym wysiłku stawu kolanowego (np. bieganie lub spędzenie dużej ilości czasu w pozycji siedzącej)⁵.
• Wady postawy, np. lordoza – wpływają na niewłaściwe ustawienie kończyn dolnych, co skutkuje m.in. nierównomiernym rozkładem ciężaru⁶.
• Chondromalacja (zaburzenie chrząstki stawowej) – w przebiegu tego schorzenia poszczególne elementy stawu nachodzą na siebie i powodują tarcie, co wywołuje bó Pojawia się on zwłaszcza podczas poruszania się⁷.
• Urazy łękotki kolana – w ich przebiegu często pojawia się obrzęk (np. opuchnięte kolana), występuje ból pod kolanem i pojawia się znaczne ograniczenie ruchomości całego stawu. W skrajnych sytuacjach może dojść do jego całkowitego zablokowania³.
• Zwichnięcie lub skręcenie stawu kolanowego – poza bólem może pojawić się obrzęk i problemy z poruszaniem kończyną².
• Zapalenie kaletek maziowych – rolą kaletek jest zapewnienie bezpieczeństwa tym fragmentom stawu, które są najbardziej narażona na kontuzje. Nadmierne przeciążanie kolan może więc wywołać ich stan zapalny. Widoczne są również obrzęki kolan – kaletka zaczyna produkować zbyt dużą ilość płynu⁸, co z kolei może być widoczne jako opuchnięte kolana.

Ból kolan może wynikać również ze stanu zapalnego mazi stawowej⁹.

Co na bolące kolana? Leczenie

Leczenie bolących kolan zależy przede wszystkim od przyczyny. W przypadku schorzeń, takich jak np. choroba zwyrodnieniowa stawów lekarz, najczęściej zaleca przyjmowanie odpowiednich lekarstw¹⁰.

Przy większości dolegliwości w obrębie tego stawu konieczna jest rehabilitacja – w jej przebiegu wykonuje się odpowiednie ćwiczenia na kolana, przywracające właściwą sprawność². Niekiedy konieczne jest chirurgiczne usunięcie fragmentów stawu lub proteza¹⁰. Korzystny wpływ może mieć również krioterapia – działa przeciwzapalnie, łagodzi dolegliwości bólowe i obrzęki¹¹.

Jak wzmocnić kolana? Profilaktyka

Aby cieszyć się mocnymi i zdrowymi kolanami należy przede wszystkim zadbać o prawidłową masę ciała. Zbyt duży ciężar powoduje przemęczenie stawów i wpływa na niewłaściwy rozkład nacisku. Kolejna kwestią jest aktywność fizyczna – najlepiej wybrać sport, który nie obciąża kolan, np. pływanie. Pamiętaj również o odpowiednio urozmaiconej diecie¹², bogatej w witaminę D i E.

Najczęściej zadawane pytania:

1. Czy fizjoterapia i ćwiczenia pomogą mi na ból kolan?

Fizjoterapia i ćwiczenia stanowią ważną część profilaktyki i łagodzenia dolegliwości bólowych w obrębie stawu kolanowego. Ćwiczenia fizyczne, takie jak aerobik, wzmacnianie mięśni i ćwiczenia proprioceptywne, wykonywane pod okiem specjalisty, sprzyjają łagodzeniu bólu i poprawie funkcji kolana. Aerobik i ćwiczenia wzmacniające przynoszą poprawę zarówno w zakresie dolegliwości bólowych, jak i ruchomości.¹³ Zabiegi fizjoterapeutyczne, takie jak ultradźwięki i elektrostymulacja, mogą znacząco wpłynąć na poprawę funkcji stawów, przyczyniając się do zmniejszenia bólu, zwiększenia zakresu ruchu oraz wzmocnienia mięśni wokół stawów kolanowych.¹⁴

 2. Jak zminimalizować ryzyko bólu kolan podczas uprawiania sportu?

Sport, szczególnie intensywnie i często uprawiany, może powodować nadmierne obciążenie stawów lub prowadzić do kontuzji. Przed każdym treningiem warto wykonać dokładną rozgrzewkę, uwzględniając te obszary, które szczególnie są zaangażowane w konkretnej dyscyplinie.¹⁶ Osoby aktywne fizycznie mogą rozważyć także stosowanie suplementów diety. Badania wykazały, że suplementacja kolagenu może przyczynić się do pogrubienia i wzmocnienia chrząstki u pacjentów z osteoporozą i zmniejszenia bólu kolan u sportowców.¹⁵

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

1. Kosior, P., Kusz, D. „Odrębności anatomiczne i biomechaniczne kolana w aspekcie endoprotezoplastyki  stawu”, 2016., dostęp: 3.08.2021
2. Urazy stawu kolanowego | Ortopedia – Medycyna Praktyczna dla pacjentów (mp.pl), dostęp: 3.08. 2021
3. Uszkodzenia łąkotek | Ortopedia – Medycyna Praktyczna dla pacjentów (mp.pl), dostęp: 3.08.2021
4. Kita, K., Sierakowski, S. i inni. “Choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych – epidemiologia, diagnostyka i leczenie”, Nowa Medycyna, 2002, 2.
5. Knee Pain – American Family Physician, 2015, dostęp: 3.08.2021
6. Zwierzchowska, A., Tuz, J. “Ocena wpływu krzywizn kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej na dolegliwości mięśniowo-szkieletowe u młodych osób”, Medycyna Pracy, 2018, 69, 1.
7. Przyczyny bólu kolana | Reumatologia – Medycyna Praktyczna dla pacjentów (mp.pl), dostęp: 30.08.2021
8. Zapalenie kaletek maziowych | Ortopedia – Medycyna Praktyczna dla pacjentów (mp.pl), dostęp: 3.08.2021
9. Villa-Forte, A. „Pain in Multiple Joints”, MSD Manual Professional Version, 2021, dostęp: 24.11.2021
10. Bóle kolan u osób w starszym wieku – jak im zaradzić? | Reumatologia – Medycyna Praktyczna dla pacjentów (mp.pl), dostęp: 3.08.2021
11. Heider, R., Jarząb, S. “Stawy pod lupą – krioterapia”, Alter Ego Seniora, 2013, 2, 1.
12. Choroba zwyrodnieniowa stawów | Reumatologia – Medycyna Praktyczna dla pacjentów (mp.pl), dostęp: 3.08.2021
13. Shi-Yi Wang i in., Physical Therapy Interventions for Knee Pain Secondary to Osteoarthritis: A Systematic Review, Annals of Internal Medicine Volume 157, Number 9: https://www.acpjournals.org/doi/full/10.7326/0003-4819-157-9-201211060-00007
14. Poulami Adwait Bhandakkar i in., Impact of Physiotherapy Rehabilitation on Patients with Bilateral Osteoarthritis Knee Pain – A Case Report, J Evol Med Dent Sci, 2020 – academia.edu: https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/94042993/tasneem_20burhani_202-aug-10-CR–libre.pdf?1668144689=&response-content-disposition=inline%3B+filename%3DImpact_of_Physiotherapy_Rehabilitation_o.pdf&Expires=1722848601&Signature=XnKe35VOQeDHXJaBiYRNjdAjeHJZTxpB6O-n2ayEClmYTWApKqrhfSSSVaJHGILCExf0U5v7YXwNw475WRojC2ET1x4mCOUlDFwgrHQ-SYcguky15jHrtYix8XMre78-XesqA1OsTM2hMz~2cRmplifAdrrUovrcYJEx1A7IeGKVhU3sTTE2ynpWeRuEgb4FnD2sseJXf2nFkx2moIxdQqQ2zkk-DTjlVTewrG~yvAMKqVZAWck2fV6zIvzF82KuAg7gVo6GrafdqhAKaQ8gCiLtgewEuEAJ6Kq~5j0Q~LFMWxXaJLV0b~0vjerRjerLd3XfFazDD9dxDProKv2J-Q__&Key-Pair-Id=APKAJLOHF5GGSLRBV4ZA
15. Eric S. Rawson i in., Dietary Supplements for Health, Adaptation, and Recovery in Athletes, International Journal of Sport Nutrition and Exercise Metabolism Volume 28: Issue 2, Page Range: 188–199: https://journals.humankinetics.com/view/journals/ijsnem/28/2/article-p188.xml
16. J. Fradkin i in., Does warming up prevent injury in sport?: The evidence from randomised controlled trials?, Journal of Science and Medicine in Sport, Volume 9, Issue 3, June 2006, Pages 214-220: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S144024400600051X