Bóle zlokalizowane w dolnym odcinku kręgosłupa zwykło się nazywać bólami krzyża. Są to jedne z najczęstszych dolegliwości występujących u człowieka, a ich częstość narasta wraz z wiekiem. Z danych epidemiologicznych wynika, że aż 85–95% ludzi odczuwa, odczuwało lub będzie odczuwać przynajmniej raz w życiu ból w dolnej części kręgosłupa1. W związku z tym, że dolegliwości bólowe w obrębie kręgosłupa lędźwiowego są tak powszechne, warto dowiedzieć się, co może powodować ból w tej okolicy i jak sobie z nim radzić.
Spis treści:
- Czym jest ból kręgosłupa lędźwiowego (ból krzyża)?
- Rodzaje bólu w odcinku lędźwiowym
- Przyczyny bólu kręgosłupa lędźwiowego
- Ból pleców w odcinku lędźwiowym kręgosłupa a patologie innych narządów
- Ból odcinka lędźwiowego i towarzyszące mu objawy bólu
- Ból kręgosłupa w odcinku lędźwiowym – diagnostyka
- Leczenie bólu kręgosłupa – jak złagodzić ból kręgosłupa lędźwiowego?
Czym jest ból kręgosłupa lędźwiowego (ból krzyża)?
Potoczne określenie „ból krzyża” używa się w odniesieniu do wielu rodzajów dolegliwości o charakterze bólowym, zlokalizowanych w dolnej części pleców, a dokładniej w odcinku lędźwiowym. Dolegliwości bólowe kręgosłupa lędźwiowego mogą mieć różną przyczynę, nasilenie i przebieg. Najczęściej wywołuje je choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa, a na ból lędźwi w takim przypadku mogą wpływać czynniki takie jak predyspozycje genetyczne, budowa ciała, wykonywana praca, uprawianie sportu czy wiek2.
Rodzaje bólu w odcinku lędźwiowym
Bóle w dolnej części pleców w okolicy lędźwi dzielą się na specyficzne – objawowe, do których doprowadzić może choroba lub uraz, oraz niespecyficzne, przy których nie ma żadnych zmian oprócz zwyrodnieniowych1.
Specyficzne bóle pleców na dole mają znane podłoże, najczęściej nieneurologiczne i leczy się je przyczynowo. Chorzy z nieswoistymi bólami oraz spowodowanymi dyskopatią lędźwiową wymagają konsultacji neurologicznej. Niespecyficzne bóle w okolicy lędźwiowej mogą pochodzić różnych struktur kręgosłupa, np. z kości, stawów i więzadeł kręgosłupa, a nawet z mięśni i nerwów1.
Co istotne, obecność zmian zwyrodnieniowych w kręgosłupie nie wyjaśnia bólu w dole pleców. Są one normalnym zjawiskiem u osób po 50. roku życia1.
Przyczyny bólu kręgosłupa lędźwiowego
Wśród możliwych przyczyn bólu w odcinku lędźwiowym kręgosłupa wymienia się takie jak3:
- przeciążenie mięśni, ścięgien, więzadeł lub stawów kręgosłupa,
- przepuklina krążka międzykręgowego (tzw. dyskopatia),
- wrodzone wady kręgosłupa,
- wady postawy i budowy ciała,
- złamania kręgów w przebiegu osteoporozy,
- zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa.
Ból pleców w odcinku lędźwiowym kręgosłupa a patologie innych narządów
Bóle ze strony odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa mogą być wywołane patologiami sąsiednich narządów, zwłaszcza2:
- układu moczowego,
- dolnego odcinka przewodu pokarmowego,
- wątroby i trzustki,
- stawów biodrowych i biodrowo-krzyżowych,
- układu rozrodczego u kobiet,
- gruczołu krokowego u mężczyzn.
Ból odcinka lędźwiowego i towarzyszące mu objawy bólu
Charakter bólu lędźwiowego może być różny. Wyróżnia się m.in.2:
- ostry ból kręgosłupa lędźwiowego – pojawia się nagle, np. po gwałtownym przeciążeniu kręgosłupa przy schylaniu albo przy podnoszeniu ciężkiego przedmiotu lub skręcie tułowia. Jest to zlokalizowany głęboko, przeszywający silny ból, który może promieniować do kończyn dolnych, szczególnie biodra, uda, podudzia lub stopy jednej albo obu kończyn. Każdy ruch może nasilać ból odcinka lędźwiowego kręgosłupa;
- tępy i rozlany ból kręgosłupa lędźwiowego (stopniowo narastający) – nasila się po długim wykonywaniu określonej czynności, np. po długim staniu, siedzeniu, chodzeniu, a ustępują w pozycji leżącej;
- ból zapalny kręgosłupa lędźwiowego – pojawia się w lędźwiowo-krzyżowej części kręgosłupa, lecz zwykle jest trudny do dokładnego umiejscowienia. To ból promieniujący do pachwin, pośladków i stawów kolanowych, jednostronny lub obustronny, przerywany, po kilku miesiącach stały.
Ból kręgosłupa w odcinku lędźwiowym – diagnostyka
Przewlekły zespół bólowy kręgosłupa wymaga konsultacji z lekarzem. Po pomoc można zwrócić się do lekarza pierwszego kontaktu, który po wstępnym rozpoznaniu kieruje pacjenta do odpowiedniego specjalisty.
Podstawą rozpoznania bólu lędźwiowego kręgosłupa jest wywiad i badanie fizykalne. Jeśli pojawi się podejrzenie zmian urazowych, zapalnych czy nowotworowych lub zaobserwowane zostaną objawy neurologiczne, chory zostanie wysłany na badania obrazowe. Zwykle ból lędźwi diagnozuje się przy pomocy prześwietlenia RTG, tomografii komputerowej (TK) i rezonansu magnetycznego (MRI)2.
Leczenie bólu kręgosłupa – jak złagodzić ból kręgosłupa lędźwiowego?
W fazie ostrego bólu leczenie polega na czasowym odciążeniu kręgosłupa (unieruchomienie w łóżku nie powinno trwać dłużej niż 4–5 dni!) oraz przyjmowaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, a w niektórych przypadków dodatkowo leków rozluźniających mięśnie. Należy unikać czynności nasilających ból2.
Kolejny etap leczenia zachowawczego to rehabilitacja i fizykoterapia. Chory powinien udać się do fizjoterapeuty, który pokaże mu odpowiednie ćwiczenia na ból kręgosłupa lędźwiowego. Wykonywanie ćwiczeń wzmacniających i ogólna aktywność fizyczna zmniejszy ryzyko przejścia ostrego bólu w przewlekły zespół bólowy kręgosłupa2.
Jeśli podjęte leczenie nie pomaga na ból kręgosłupa, dolegliwości nasilają się z czasem lub pojawiły się dodatkowe niepokojące objawy, a wszystko to obniża komfort życia i utrudnia normalne funkcjonowanie, konieczne może okazać się leczenie operacyjne. Jest to jednak swego rodzaju ostateczność2.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące bólu kręgosłupa w odcinku lędźwiowym:
1.Jakie mogą być przyczyny bólu kręgosłupa w odcinku lędźwiowym?
Ból w lędźwiach może mieć różnorakie podłoże. Do jego wystąpienia prowadzić mogą przeciążenia i urazy, stany zapalne, zmiany zwyrodnieniowe czy anomalie wrodzone. Przyczyną bólu odcinka lędźwiowego może być także siedzący tryb życia, przewlekły stres lub problemy psychologiczne.
2.Co robić, gdy boli kręgosłup lędźwiowy?
Kojące właściwości na ból pleców ma ciepło, dlatego na początek warto zastosować ciepłe okłady czy maści lub plastry rozgrzewające. Leczenie przewlekłego bólu kręgosłupa lędźwiowego obejmuje przede wszystkim zastosowanie farmakoterapii i fizjoterapii.
Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.
Bibliografia:
- Domżał T.M., Neurologiczne postępowanie w bólach krzyża — standardy i zalecenia, Polski Przegląd Neurologiczny, 2010, tom 6, nr 2.
- Pietraszko W., Bóle kręgosłupa lędźwiowego (pot. lumbago, ból krzyża): przyczyny, objawy i leczenie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/151271,bole-krzyza (dostęp: 2022.12.20.)).
- Guła Z., Korkosz M., Ból krzyża (dolnego odcinka kręgosłupa): przyczyny, objawy i leczenie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/63737,bol-krzyza (dostęp: 2022.12.20.)).
