Do urazów stawu skokowego dochodzi niezwykle często. Ostry uraz stawu jest powszechnym rodzajem kontuzji zarówno wśród sportowców, jak i osób prowadzących siedzący tryb życia. W Stanach Zjednoczonych rocznie odnotowuje się około 2 milionów takich przypadków, co odpowiada 20% wszystkich urazów sportowych. [1] Dowiedz się, jak wygląda rehabilitacja po zwichnięciu, poznaj dostępne metody leczenia i dowiedz się, czy można uniknąć urazu w okolicy stawu skokowego.
Spis treści:
- Staw skokowy – budowa
- Częste urazy stawu skokowego
- Zwichnięcie a skręcenie – różnice
- Diagnostyka i leczenie zwichnięcia stawu skokowego
- Kiedy jesteś najbardziej narażony na uraz stawu skokowego?
- Czy można uniknąć zwichnięcia stawu skokowego?
Staw skokowy – budowa
Staw skokowy to złożona struktura łącząca kości dolnej nogi z kością skokową, dzieląca się na staw skokowy górny i dolny.
- Staw skokowy górny (skokowo-goleniowy) łączy kości piszczelową i strzałkową z bloczkiem kości skokowej, a jego budowę tworzą powierzchnia stawowa kostek i torebka stawowa.
- Staw skokowy dolny, obejmujący staw skokowo-piętowo-łódkowaty, łączy kość skokową z kością piętową i łódkowatą. Stabilizują go więzadła, tkanki miękkie i ścięgna. [2]
Częste urazy stawu skokowego
Urazy stawu skokowego są powszechne, szczególnie wśród osób aktywnych fizycznie.
Skręcenie kostki jest najczęstszym urazem, który zazwyczaj dotyczy więzadeł bocznych stawu. Może prowadzić do naciągnięcia lub rozerwania tkanek miękkich takich jak torebka stawowa oraz więzadła. Zwichnięcia stawu skokowego zdarzają się rzadziej, ale są poważniejsze, z możliwym uszkodzeniem kości oraz tkanek miękkich. Złamanie stawu skokowego natomiast, często jest wynikiem silnego urazu mechanicznego i może wymagać długotrwałego leczenia. W ciężkich przypadkach pacjent nie jest w stanie chodzić lub obciążać stopy, dlatego w celu unieruchomienia stawu wykorzystywany jest gips. [3]
Zwichnięcie a skręcenie – różnice
Zwichnięcie stawu skokowego różni się od skręcenia pod względem uszkodzenia i skutków dla stabilności stawu skokowego. Skręcenie polega na rozciągnięciu lub częściowym przerwaniu torebki stawowej i więzadeł bez przemieszczenia powierzchni stawowych. Natomiast zwichnięcie wiąże się z całkowitym uszkodzeniem tkanek miękkich i przemieszczeniem kości, które wymaga zaawansowanego leczenia. [4]
Skręcenie kostki – objawy
Skręcenie kostki to najbardziej powszechny uraz w obrębie stawu skokowego, które może dotyczyć 6% wszystkich aktywnych, młodych ludzi. [3]
Skręcenie stawu skokowo-goleniowego klasyfikuje się w 3-stopniowej skali.
- W pierwszym stopniu więzadła nie są uszkodzone, pojawia się niewielki ból, obrzęk i tkliwość, ale brak niestabilności mechanicznej.
- W drugim stopniu dochodzi do częściowego uszkodzenia więzadeł, ograniczenia ruchomości, umiarkowanej niestabilności. Widoczny jest obrzęk i krwiak.
- Trzeci stopień charakteryzuje się całkowitym uszkodzeniem więzadeł, znaczną niestabilnością, utratą funkcji i ruchomości stawu, dużym obrzękiem i rozległym krwiakiem podskórnym. [3]
Objawy zwichnięcia stawu skokowego
Zwichnięcie stawu skokowego jest poważniejszym schorzeniem, do którego co prawda dochodzi rzadziej, ale zwykle wiąże się z koniecznością natychmiastowej interwencji medycznej. Objawy zwichnięcia stawu skokowego obejmują: [4]
- deformację stawu, z nienaturalnym ustawieniem stopy;
- brak możliwości ruchu w stawie – pacjent nie jest w stanie poruszać stawem skokowym;
- silny ból stawu skokowego oraz obrzęk okolicy kostki bocznej;
- krwiak oraz przemieszczenie kości w stawie, co prowadzi do niestabilności stawu skokowego;
- możliwe zaburzenia czucia w kończynie, związane z uciskiem na nerwy i naczynia.
Diagnostyka i leczenie zwichnięcia stawu skokowego
Diagnostyka zwichnięcia stawu skokowego polega na przeprowadzeniu RTG oraz, w razie potrzeby, tomografii komputerowej, aby ocenić uszkodzenia i deformację stawu.
Leczenie zwichnięcia kostki zaczyna się od nastawienia stawu w celu przywrócenia powierzchni stawowej do pozycji anatomicznej oraz by zmniejszyć ból i odbarczyć tkanki. Następnie przeprowadza się dalszą diagnostykę obrazową, a potem podejmuje decyzję o leczeniu operacyjnym lub zachowawczym, które polega na unieruchomieniu stawu w gipsie i rehabilitacji stawu skokowego. [4]
Kiedy jesteś najbardziej narażony na uraz stawu skokowego?
Urazy stawu skokowego są bardziej prawdopodobne u osób z otyłością, cukrzycą i osteoporozą, ponieważ te schorzenia osłabiają struktury stawowe i mogą prowadzić do obniżonej stabilności oraz gorszego gojenia się tkanek. Rodzaj uprawianej aktywności fizycznej również wpływa na ryzyko urazów – dyscypliny sportowe, które wymagają nagłych zmian kierunku, skoków czy intensywnego biegu, zwiększają ryzyko kontuzji kostki. [3]
Czy można uniknąć zwichnięcia stawu skokowego?
Zwichnięcie kostki to uraz, którego każdy wolałby uniknąć. Choć nie ma jednej, w 100% skutecznej metody, która zagwarantuje, że do tego urazu nie dojdzie, istnieją sposoby, by zmniejszyć to prawdopodobieństwo. Wśród nich znajdują odpowiednie ćwiczenia wzmacniające i poprawiające stabilność stawu skokowego [3], kontrola masy ciała, przygotowanie przed aktywnością fizyczną, noszenie odpowiedniego, dopasowanego obuwia, unikanie śliskich powierzchni [5] oraz stosowanie zbilansowanej diety, która pomoże wzmocnić stawy. [6] Dowiedz się, jakie ćwiczenia na zdrowe stawy warto regularnie wykonywać i na co zwrócić uwagę w codziennym jadłospisie.
Dieta i suplementacja na zdrowe stawy
Aby skutecznie wzmacniać zdrowe stawy, niezbędne jest uzupełnienie diety o składniki odżywcze, wspierające zdrowie układu kostno-stawowego. Pomagają utrzymać integralność strukturalną stawów, wpływają na zwiększenie wytrzymałości, odżywiają stawy i tkanki czy poprawiają ich sprężystość. Poniżej znajdziesz kilka składników, które warto uwzględnić w codziennym jadłospisie:
- kolagen,
- kwas hialuronowy,
- kompleks składników mineralnych, takich jak wapń i fosfor,
- witamina D,
- witamina C. [6]
Nie zawsze możliwe jest dostarczenie tych wszystkich substancji w odpowiednich ilościach za pomocą samego pożywienia. Warto wówczas rozważyć uzupełnienie diety o suplementy. Pamiętaj jednak, że przed rozpoczęciem suplementacji rekomenduje się konsultację z lekarzem, który dostosuje porcje do Twoich indywidualnych potrzeb.
Ćwiczenia na zdrowe stawy
Rodzaj aktywności fizycznej i intensywność treningów zawsze powinna być dostosowana do indywidualnych możliwości. Ćwiczenia wzmacniające są pomocne w poprawie stabilności stawu skokowego oraz ruchomości stawów. Zanim rozpoczniesz trening, pamiętaj o rozgrzewce, która przygotowuje mięśnie i stawy do wysiłku. Aby utrzymać zdrowe stawy, warto wdrożyć program prewencyjny, taki jak 10 minut ćwiczeń na desce kołyszącej lub BOSU, 5 razy w tygodniu. Regularne ćwiczenia ekscentryczne i rotacyjne wzmacniają mięśnie i poprawiają funkcję stawów, zmniejszając ryzyko urazów i kontuzji. [3].
Najczęściej zadawane pytania:
1. Jakie są rokowania w przypadku zwichnięcia kostki?
Rokowanie po zwichnięciu kostki jest zazwyczaj dobre, jeśli leczenie zostało od razu rozpoczęte. Ważne jest szybkie nastawienie stawu, odpowiednie rozpoznanie oraz właściwe leczenie. Opóźnienia w leczeniu, brak operacji przy wskazaniach lub niedostosowanie się do zaleceń rehabilitacyjnych mogą prowadzić do mniej optymistycznych rokowań, w tym do trwałych problemów z funkcjonowaniem stawu i rozwoju choroby zwyrodnieniowej. [5]
2. Jak długo trwa leczenie zwichniętej kostki?
Leczenie zwichnięcia kostki rozpoczyna się od szybkiego nastawienia stawu, które może wymagać znieczulenia. W zależności od stopnia uszkodzenia może być konieczna operacja, a rehabilitacja trwa wówczas 3–6 miesięcy. Przy leczeniu nieoperacyjnym, zazwyczaj zakładany jest gips na 6–8 tygodni, a następnie także niezbędna jest fizjoterapia.
Bibliografia:
[1] Kaźmierczak-Łukaszewicz S., Zachowawcze leczenie urazów stawu skokowego, Praktyczna Ortopedia, 2019: https://www.praktyczna-ortopedia.pl/article/zachowawcze-leczenie-urazow-stawu-skokowego [2] Brzezińska, Paulina, Jan Paweł Mieszkowski, Kompleksowe postępowanie fizjoterapeutyczne w skręceniu stawu skokowego: https://apcz.umk.pl/JEHS/article/view/2989/pdf_319 [3] Pedrycz A., Urazy w obrębie stawu skokowego. Diagnostyka, profilaktyka, leczenie operacyjne, Polish HyperBaric Research 4(49)2014, Journal of Polish Hyperbaric Medicine and Technology Society : https://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-0ffb9e91-113e-41e6-82f4-f6396c6e4432/c/pedrycz_PHR4_49_2014_pl.pdf [4] Sułko J., Skręcenie stawu skokowego (pot. skręcenie kostki), Medycyna Praktyczna, 2023: https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/165580,skrecenie-stawu-skokowego-skrecenie-kostki [5] Stępień K., Zwichnięcie stawu skokowego, Medycyna Praktyczna – Ortopedia, 2023: https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/264049,zwichniecie-stawu-skokowego [6] Dymkowska-Malesa M., Walczak Z., Suplementacja w sporcie, Nowiny Lekarskie: https://www.researchgate.net/profile/Zbigniew-Walczak-2/publication/235924632_SUPPLEMENTATION_IN_SPORT/links/004635143b3e66cabc000000/SUPPLEMENTATION-IN-SPORT.pdf
